स्वातंत्र्याची चळवळ

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत बंगालची महत्त्वपूर्ण भूमिका होती. अनुशीलन समिती आणि जुगंतर या क्रांतिकारक घटकांनी बंगालमधील तरुणांना एकत्र केले आणि परदेशी राज्यकर्त्यांविरूद्ध लढण्याचे प्रशिक्षण दिले.

चित्तरंजन दास, सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी, प्रफुल्ल चाकी, जतींद्रनाथ मुखर्जी, खुदीराम बोस, सूर्य सेन, बिनॉय बासू, बादल गुप्ता, दिनेश गुप्ता, मातंगिनी हजारा, सरोजिनी नायडू, अरबिंदो घोष, रश्बेहरी बोस यांच्यासह भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याचे अनेक समर्थक बंगालचे होते. श्यामाप्रसाद मुखर्जी आणि इतर बरेच लोक यात सामील होते. भारतीय सशस्त्र स्वातंत्र्यलढ्याचा चेहरा असलेले नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांना बंगालमध्ये इतर अनेक भारतीय स्वातंत्र्य सैनिकांप्रमाणेच चालना मिळाली. अंदमानच्या सेल्युलर जेलच्या भिंती बंगाली तरुणांच्या बलिदानाची साक्ष देतात, कारण बंगालमध्ये सर्वाधिक तुरूंगावास भोगलेले क्रांतिकारक होते