स्वातंत्र्योत्तर बंगाल

स्वातंत्र्याच्या लढ्यातील दोन प्रमुख नवे म्हणजे स्वामी विवेकानंद आणि नेताजी सुभाषचंद्र बोस. या दोघांवर वेगळी दोन पुस्तके लवकरच प्रकाशित होतील. त्याचे देशासाठीचे त्याग एका प्रकरणात मागणार नाहीत. त्यांची जीवनगाथा आणि त्यांचे देशासाठीचे अनुदान दोन वेगळ्या पुस्तकात पाहायला मिळेल. भारतीय राजकारणाची जबाबदारी अधिकाधिक व्याप्त होत होती. त्यावेळी बंगालला लागोपाठ दोन  विभाजनांचा आणि स्थलांतराचा सामना करावा लागला, या कारणास्तव प्रशासनाकडे पुरेसे लक्ष गेले नाही. बांगलादेश मुक्तिसंग्राम बंगालमधील तरुणांमध्ये चिडचिडे झाले. मध्ये नक्षलवादी चळवळीच्या रूपात राज्यात सर्वात मोठी युवा क्रांती झाली.