प्रचंड दस्तऐवज

महाभारतात घडलेल्या काही घटनांपैकी एक घटना घडलेले ठिकाण आहे.  पांडवांची आई कुंती हिने जेथे महर्षी दुर्वासांकडून मंत्राची प्राप्ती केली होती ते ठिकाण मध्यप्रदेश मध्ये आहे. या मंत्राची प्राप्ती झाल्या नंतर कुंतीने मंत्राची परिक्षा घेण्यासाठी तेथेच सूर्यदेवाचे आव्हान केले होते. सूर्यदेव ज्या रथात स्वर होऊन आले होते त्या रथाला सात घोडे होते. या घोड्यांच्या पावलांचे ठसे खडकांवर छाप सोडून गेले. जिथे पावलांचे ठसे होते तिथे ते खडक वितळल्याचे छायाचित्र आहे.

महाभारत ही सर्वात प्रख्यात महाकाव्य आहे आणि त्याचे वर्णन “आजपर्यंत लिहिले गेलेले सगळ्यात मोठे काव्य” अशी नोंद आहे.  त्याच्या प्रदीर्घ आवृत्तीत १०, ००,०००-श्लोक किंवा २०, ००,००० हून अधिक वैयक्तिक पद्यरेषा, शिवाय प्रत्येक श्लोकाला एक जोड आहे. दीर्घ गद्य परिच्छेद आहेत.  एकूण १.८ दशलक्ष शब्दांमधे, महाभारत हे इलियाड आणि ओडिसीच्या एकत्रित कालावधीपेक्षा दहापट आहे. 

स्मार्टफोन आणि संगणकांच्या आजच्या जगात, मोठ्या प्रमाणात डेटासह सुसंवाद राखणे सोपे वाटू शकते.  प्राचीन काळात याचा विचार केल्यास, जिथे प्रचंड दस्तऐवजांमध्ये शोध घेण्याकरिता, सातत्य राखण्यासाठी आणि कथांनुसार कथा सांगण्यासाठी आणि संदर्भ उल्लेखण्यासाठी कोणतेही साधन व तंत्रज्ञान नव्हते. त्या काळातही इतके मोठे काव्य किंवा इतकी माहिती ठेवणे म्हणजे कौशल्यच आहे