अध्याय ७ अश्वमेध

प्राचीन भारतीय अनेक देवी देवतांवर विश्वास ठेवत असत. त्यांचा असा विश्वास होता की देवता पाणी, हवा, अग्नि आणि सूर्य यांच्यामध्ये वास करून राहतात. प्राचीन भारतीयांनी बऱ्याचदा देवांना बळी दिले. त्यांचा असा विश्वास होता की त्यागामुळे त्यांना संपत्ती आणि आनंद मिळतो.

देवांना बलिदान किंवा भेटवस्तू म्हणून अनेक गोष्टी दिल्या जात असत. लोक अनेकदा बांबूचे अंकुर, तांदूळ किंवा इतर वनस्पती भेटवस्तू देत असत. कधीकधी देवांच्या सन्मानासाठी म्हशी, बकरे,कोंबड्या किंवा घोडे यासारख्या प्राण्यांचाही बळी दिला जात असे. बलिदान समारंभ बहुतेक वेळा अनेक दिवस चालत असे.

मेजवानी आणि संगीत हे बऱ्याचदा उत्सवांचा भाग होते. धार्मिक विधींमध्ये पुजारी, राजे आणि सामान्य लोक सहभागी होत असत. पुजारी, किंवा ब्राह्मण, ज्या वस्तू किंवा प्राण्याला बळी द्यायचे त्याला आशीर्वाद देत असत.

घोड्यांचे बलिदान अद्वितीय मानले जात असे. त्या बलिदान यज्ञाला अश्वमेध यज्ञ असे म्हटले जाई. त्याची तयारी समारंभाच्या कित्येक वर्षांपूर्वी सुरू व्हायची. राज्याबाहेर फिरण्यासाठी घोड्याची निवड केली जात असे. तो जिथे जिथे फिरत असे तिथे राजकुमारासह सैनिकांची फौज घोड्याच्या मागे जात असे. ज्या ठिकाणावरून किंवा राज्यातून घोडा गेला तो राजाने जिंकला असे मानले जात असे. कधीकधी राजाचे सैनिक आणि इतर राज्यांच्या सैन्यामध्ये लढाई देखील होत असे. जेव्हा घोडा राज्यात परतत असे, तेव्हा त्याचा बळी देण्यात येई. हा सोहळा लोकप्रिय होता आणि अनेक लोक उपस्थित राहत असत. घोड्याचे बलिदान इतके महत्त्वाचे मानले गेले की त्याच्या सन्मानासाठी सोन्याची नाणी वापरली जात असत. नाण्यावर घोड्याची प्रतिमा कोरली जात असे.

नंतर भारतीयांनी प्राण्यांचा बळी देणे बंद केले. तथापि, अजूनही काही धार्मिक विधी केले जातात त्यात प्राण्याच्या प्रतिमेवर चाकू ठेवला जातो. ते फक्त त्यागाची परंपरा लक्षात ठेवण्यासाठी हे करतात.