उदारांचा राणा 10

‘दोन दगड पुरे झाले. फार कशाला?’

त्याने दोन मोठे दगड गाडीत घातले आणि निघाला. गाणी गात निघाला. काय म्हणत होता गाणे?

‘साधे दगड; परंतु ते प्रेमाने वागू लागले. जवळचे दुस-यास देऊ लागले आणि काय आश्चर्य? त्या दगडांचे सोने झाले. ते दगड कृतार्थ झाले.’

‘माणसांनो, अरे तुम्ही दगडाहून का नीच? तुम्हाला तुमच्या जीवनाचे सोने नाही का करायचे? करायचे असेल तर उदार व्हा. प्रेमळ व्हा. दुस-याला सुखवा. तुमच्या जीवनाचे सोने होईल. नराचे नारायण व्हाल. त्यागाची किंमत शिका. त्यागाचा स्पर्श होऊ लागला की, तुमच्या मातीचे सोने होऊ लागेल. व्हा. सोने व्हा. माती नका होऊ, कचरा नका होऊ. मोठे व्हा, क्षुद्र नका होऊ.’

असे म्हणते तो चालला होता.

गाडी घरी आली. बाप वाटच पाहात होता.

‘जयंता, काय आणलेस?’ त्याने विचारले.

‘गाडीत आहे ते घ्या,’ तो म्हणाला. बापाने गाडीत पाहिले. तो दोन सोन्याचे दगड. बापाचे डोळे दिपले. ते सोन्याचे दगड घरात नेण्यात आले. बापाला अत्यानंद झाला.

‘कोणी दिले हे दगड?’

‘ज्यांनी माल घेतला होता त्यांनी.’

जयंताचे सर्वांनी कौतुक केले; परंतु ते सोन्याचे दगड एका बाहेरच्या माणसाने पाहिले होते. तो त्या सावकाराकडे आला व म्हणाला, ‘माझा सोन्याचा एक दगड तुमच्याकडे आला आहे. मुकाट्याने द्या. नाही तर राजाकडे फिर्याद नेईन. घराची झडती घेववीन.’