ज्वालामुखी त्सुनामी म्हणजे काय?

पृथ्वीचा इतिहास पाहायला गेलं तर ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे त्सुनामी येण्याची उदाहरणे खूप कमी आहेत, पण जेव्हा कधी उद्रेकामुळे त्सुनामी निर्माण झाली, तेव्हा मोठ्या प्रमाणात मनुष्यहानी आणि वित्तहानी झाली.

ज्वालामुखी त्सुनामी या प्रकारामध्ये मोठ्या प्रमाणात पाण्याचे विस्थापन होऊन संबंधित क्षेत्रात अत्यंत विनाशकारी त्सुनामी लाटा निर्माण होऊ शकतात. ज्या मोठ्या प्रमाणात पाण्याचे विस्थापन करतात आणि काही क्षणातच संबंधित क्षेत्रात अत्यंत विनाशकारी त्सुनामी लाटा निर्माण करू शकतात.

ज्वालामुखीच्या स्फोटामुळे अचानक झालेल्या पाण्याचे विस्थापन, ज्वालामुखीच्या उतार बिघाडामुळे किंवा ज्वालामुखीय मॅग्मॅटिक चेंबरच्या कोसळल्यामुळे किंवा फोफोमॅग्मॅटिक स्फोट झाल्यामुळे लाटा निर्माण होऊ शकतात.

क्राकाटोआ (क्रॅकटाऊ) या ज्वालामुखीच्या स्फोटांमुळे इंडोनेशिया येथे आतापर्यंतच्या सर्वात मोठ्या आणि विध्वंसक सुनामीची नोंद 26 ऑगस्ट 1883 रोजी करण्यात आली. या स्फोटात 135 फूटांपर्यंत उंच लाटा निर्माण झाल्या, ज्यामुळे जादा व सुमात्रा या दोन्ही बेटांच्या किनाऱ्यावरील शहरे व सुंदा सामुद्रधुनीलगतची गावे नष्ट झालीत, या नैसर्गिक प्रलयामध्ये 36,417 लोक मृत्युमुखी पडले.

असे मानले जाते की ग्रीसमधील मिनोआन संस्कृतीचा अंत इ.स.पू. 1490 मध्ये एजियन समुद्रातील सॅन्टोरिन ज्वालामुखीमुळे झाला होता.

जेव्हा आपण त्सुनामीचा धोका पाहता तेव्हा आपणास आपल्या क्षेत्रातील / प्रदेशातील विविध स्त्रोतांचा विचार करणे आवश्यक आहे जे त्सुनामी तयार करु शकतात. ज्वालामुखी ही एक अशी स्रोत आहे जी मोठ्या भूकंपातून त्सुनामीचे उत्पादन करू शकते. ज्वालामुखीचा भूकंप, भूमिगत विस्फोट, पायरोक्लास्टिक प्रवाह, कॅल्डेरा कोसळणे, दरड कोसळणे, लहार, फुरेटोमाग्मॅटिक विस्फोट, लावा खंडपीठ कोसळणे आणि मोठ्या स्फोटांमुळे होणार्‍या वायुवाहिन्या यांसारख्या कारणांमुळे हे होऊ शकते. NGDC/WDS च्या अहवालानुसार आतापर्यंत 110 वेळा ज्वालामुखीमुळे त्सुनामी आली आहे. त्यांपैकी काही उदाहरणे पुढीलप्रमाणे:

• 1792 मध्ये, जपानमध्ये माउंट उन्झेनचा प्रचंड स्फोट झाल्याने एक विनाशकारी भूस्खलन झाले ज्यामुळे 165 फूट त्सुनामी आली. या आपत्तीत मृतांचा आकडा 15,000 हून अधिक लोकांपर्यंत पोहोचला असून तो जपानच्या इतिहासातील सर्वात प्राणघातक ज्वालामुखीचा उद्रेक झाला आहे.
• 1883 मध्ये इंडोनेशियातील क्राकाटोआच्या विस्फोटात पायरोकॅलास्टिक प्रवाह पाण्यात शिरल्यामुळे त्सुनामी आली, ज्यामुळे 135 फूट उंच लाटा तयार झाल्या, ज्यामुळे झालेला विध्वंस आपण उत्तराच्या सुरुवातीला वाचला आहे.

1980 च्या वॉशिंग्टन (यूएसए) मधील माउंट सेंट हेलेन्सच्या विस्फोटमुळे ज्वालामुखीचा कडा कोसळला आणि स्पिरिट लेकमध्ये झालेल्या हिमस्खलनाने 780 फूट त्सुनामी तयार झाली.