आशा-निराशा 4
“आमच्याकडे होती एक स्वयंपाकीणबाई. फारच चांगली बाई. मरावे व तिच्या पोटी यावे. किती मायाळू ! आणि तिचा एकुलता एक मुलगा होता. त्याच्यासाठी ती सारे करी. त्याची परीक्षा पास व्हावी म्हणून जप करी. त्याची प्रकृती बरी असावी म्हणून संकष्टी चतुर्थी करी. परंतु मेली. तिचा मुलगा नुकताच बी.ए.ला बसला. त्याचे लग्न करीन, त्याच्या रोजगारावर मी जाईन असे ती माउली म्हणे. एकदा उदयचा संसार नीट पाहिला म्हणजे डोळे मिटले तरी चालतील असे ती म्हणे. परंतु तिच्या नशिबी नव्हते. मुलाची बी.ए.ची परीक्षा संपते न संपते तोच तिचे आयुष्य संपले? मुलग्याची परीक्षा बुडू नये म्हणून तिने स्वत:चे आजारीपण त्याला कळविलेही नाही. परीक्षा संपली असे पाहून मग तिने कळविले. परंतु माय-लेकरांची भेट झाली नाही.”
“तिचा तो मुलगाही का वारला?”
“नक्की माहीत नाही. आम्ही आज दीड-दोन महिने तिकडे नव्हतो. लग्नाला आलो तो इकडेच होतो. परंतु परवा वडिलांचे एक मित्र तिकडून आले ते सांगत होते की, त्या मुलाची शुध्द गेली आहे. तो कोणाला ओळखीत नाही.”
“आणि त्या मुलाचे का लग्न झाले होते?”
“आम्ही माझ्या लग्नासाठी तिकडून इकडे येत होतो. कल्याण स्टेशनवर तो भेटला होता. आईकडेच जात होता. तेव्हा तो म्हणाला की, “नल्ये, माझेही लग्न झाले आहे.” मी म्हटले, “कोणाशी?” म्हणाला, “सरलेशी.” “
“माझेच नाव.”
“परंतु ती थट्टा असेल. आईला कळविल्याशिवाय का तो लग्न करील? उदयचा स्वभाव मला माहीत आहे. मोठा स्वाभिमानी. आमच्याकडे कधी जेवायला यायचा नाही. एकदा त्याच्या आईने माझ्या भावाचे जुने कपडे त्याच्यासाठी नेले तर त्याने ते फेकून दिले. त्याच्या आईने त्याला किती मारले ! माझ्या बाबांनी शेवटी सोडविले.”
“गरिबांची मुले का अधिक स्वाभिमानी असतात?”
“परंतु तो गरीब ना होता, दरिद्री ना होता?”
“गरीब असला तरी त्याचे डोळे श्रीमंत होते. सारे त्रिभुवन त्याच्या डोळयांवरून ओवाळून टाकावे असे वाटे? किती सुंदर डोळे !”
“जे आपल्याला आवडते ते सुंदर दिसते. तुम्हांला ती लैला-मजनूची गोष्ट आहे का माहीत? मजनूला कोणी म्हणाले, “लैला का इतकी सुंदर आहे?” तो म्हणाला, “मजनूच्या डोळयांनी बघ म्हणजे ती तुला स्वर्गातील परी दिसेल.” प्रेमाच्या डोळयांना प्रिय वस्तूचे सारे सुंदर दिसते. प्रेमाचे डोळे काही निराळेच असतात.”
“तुम्ही ते डोळे पाहिलेत नाही म्हणून. तुम्हीसुध्दा वेडया झाल्या असतात. मी त्या डोळयांवर कविता करीत बसे. उदयला पाठवीत असे.”
“ते पाठवीत का तुम्हांला पत्र?”