उदारांचा राणा 2

‘जयंत मी ही संपत्ती श्रमाने मिळविली. मी पूर्वी उन्हातून कापड खांद्यावर घेऊन गावोगाव हिंडत असे. वणवण करीत असे. ही संपत्ती का एकदम आली? तू आयतोबा आता या संपत्तीचा मालक होशील; परंतु तू लायक आहेस की नाही ते पाहिले पाहिजे. मला भीती वाटते की, तू सारी संपत्ती उधळशील. जयंत, मी सांगेन ते तू करशील?’ पित्याने एके दिवशी विचारले.

‘होय बाबा. तुम्ही सांगाल ते मी करीन. मला माझी लायकी सिद्ध करू दे. नालायकाचे जगात काय काम? सांगा. काय करू?’ जयंताने विचारले.

‘उद्या कापडचोपड खांद्यावर घेऊन जा. गावोगाव हिंड. ते सारे नीट विकून ये. बघू कसे करतोय ते काम. अनुभवाने शहाणपण येते. कष्टाने शहाणपण येते. केवळ बसून कोणी मोठा होत नाही. विद्या काय, संपत्ती काय, श्रमाशिवाय काही मिळत नाही. जाशील?’

‘हो बाबा, जाईन. सारी लाज सोडून जाईन. डोक्यावर गाठोडे घेईन किंवा पाठीवर बांधीन. खांद्यावर ठाणे टाकीन. जाईन गावोगाव. माल संपवून परत येईन.’

‘ठीक. उद्या नीघ.’ पिता म्हणाला.

जयंताच्या आईस वाईट वाटले. एकुलता एक मुलगा. सुखात वाढलेला. त्याला का असे वणवण हिंडायला पाठवायचे?

‘जयंताला का पायी कापड विकायला पाठवणार आहात?’ तिने विचारले.

‘हो. येऊ दे हिंडून. जरा अक्कल येईल. तू त्याला अगदी गुळाचा गणपती केले आहेस. लाडोबा केले आहेस. जरा टक्केटोणपे खाऊ दे. पैसा कसा पै पै करून मिळवावा लागतो ते शिकू दे. जे आपण श्रमाने मिळवतो ते राखतो. जे आयते मिळते ते उडवतो. जाऊ दे. काळजी नको करूस.’

‘मला काळजी वाटते. कसे होईल त्याचे? भूक लागली, काय खाईल? झोप आली, कोठे निजेल? ठेच लागेल; ऊन लागून घेरी येऊन पडेल. कोठे काटे असतील, कोठे दरी असेल. कोठे रान लागेल, कोठे नदी आडवी येईल. वाघ भेटायचे, साप फूं करायचे. नको ग बाई. नका हो जयंताला पाठवू. माझे ऐका. आईच्या हृदयाची तुम्हा पुरुषांना काय कल्पना?’